Search

Urat Matjane

Mati news
May 17, 2016
5 min read

URA VASHES

“Ura e Vashës” gjendet midis katundeve Klos dhe Guri i Bardhë. Ajo ndërlidh dy brigjet e lumit Mat dhe ka qenë i vetmi mjet komunikimi në rrjedhën e sipërme të lumit të Matit. Ura është me një hark dhe në anën e djathtë të rrjedhës ka një dritare shkarkuese. Këmbët e saj janë vendosur në malin e Vërrithit dhe malin e Dishit. Është 11 m e gjatë, hapësira e dritës midis dy këmbëve është 7 m dhe lartësia e harkut nga pasqyra e ujit po 7 m. Gjerësia e trasesë së urës është 2. 8 m dhe është shtruar me gurë e rrasa. Harku i saj është gjysëm rrethor dhe është punuar me gur gëlqeror të latuar e të skuadruar dhe me qemer të dyfishtë. Të dy anët e qemerëve anë përforcuar me ganxha hekuri. Në faqen e djathtë të shkëmbit, kur vjen nga Guri i Bardhë, duken gjurmët e vendit ku ka qenë fiksuar një kushtim që bënte fjalë për ndërtuesit dhe kohën e ndërtimit të saj. Kjo urë ka mbajtur mbi shpatullat e saj gjithë barrën e karvaneve të rrugës për në Dibër, e cila lidhte atë me bregdetin nga merrej kripa dhe produkte të tjera. “Ura e Vashës” nuk ka pasur këtë emër. Ajo quhej “Ura e Skurës” dhe e ka ndërtuar si vepër bamirësie Haxhi Hajrulla Skura nga lagja “Mansaj” e Gurit të Bardhë, afërsisht 300 vite më parë. Ajo i ka marrë emrin “Urës së Vashës” që gjendet jo shumë larg saj, në Sheun e Dishit dhe që sot quhet “Ura e Skurës”. Duke qenë më e rëndësishme dhe emri “Ura e Vashës” më simbolik, ka përvetësuar këtë emër, duke u njohur si e tillë në gojën e kalimtarëve. Duke krahasuar me urat e tjera të Matit, “Ura e Vashës”, nga ana teknike dhe tipologjike, përkon me urën e “Hoxhajve”, “Kulmares”, “Skurës” në Gur të Bardhë dhe “Shën e Premtes” në Gurrë të Vogël. Kurse jashtë Matit ajo ngjan me fazën e dytë të shtesës në “Urën e Mesit” në Shkodër dhe me “Urën e Kamares” në Librazhd, të cilat dihen se kur janë ndërtuar; “Urën e Mesit” e ka ndërtuar Mehmet pashë Bushati në shek. XVIII, kurse “Ura e Kamares” ka pasur një kushtim që datonte vitin 1715. “Ura e Vashës” “Ura e SKURES.

Ura e Kulmares

Ura e Kulmares” ndodhet në Gur të Bardhë mbi Sheun e Dishit dhe lidh lagjen Hoxhaj me malin e Dishit. Quhet dhe “Ura e Lopëve” pasi shërben për kalimin e bagë- tive në kullotat e malit. Ura është e gjatë 11 m dhe e gjerë 2. 5 m. Kjo është një ndër urat më të larta në Mat. Kulmi i qemerit të saj është 14 m nga pasqyra e ujit. Edhe këtë urë thuhet se e ka ndërtuar si vepër bamirësie vasha Hasime Tuska nga Guri i Bardhë. Ky është një gjest i rrallë në fushën e ndërtimeve inxhinerike për emrin e një vashe në malësi.

“Ura e Shahinit”

“Ura e Shahinit” gjendet mbi Sheun e Madh në afërsi të lagjes Çelaj në Patin të Klosit. Kjo urë është më e vogël së të tjerat dhe këtë ia ka diktuar mjedisi ku është ngritur. Gjatësia e saj është 6 m, kurse gjerësia e trasesë është 2 m. Lartë- sia nga kulmi i qemerit në pasqyrën e ujit është 7. 6 m. Kalimi i rrugës në këtë hapsirë ndërlidhte tregun e Klosit me atë të Lisit. Këtë urë e ka ngritur një i quajtur Shahin, nga oxhaku i Çelajve në Patin. Koha e ndërtimit të saj, duke u bazuar dhe në teknikën dhe tipologjinë e saj, i përket kapër- “Ura e Shën e Premtes” cyellës midis shek. XVIII-XIX.

“Ura e Halilajve”

“Ura e Halilajve” është ndërtuar midis katundeve Dars, Bel e Fullqet të Klosit, mbi “Sheun e Xhabzës”, i cili buron nga Xibri. Ura është ngritur në një vend shkëmbor mbi dy brigje të lartë. Ajo formohet nga një hark dhe një dri- tare plotësuese në bregun e djathtë. Harku i saj është i shtrirë dhe i thyer në mes. Harku i urës ka një gjatësi prej 15 m, gjerësia midis dy këmbëve të saj është 11 m, kurse lartësia nga pasqyra e ujit arrin 9 m. Traseja e rrugës ka një gjerësi 2. 6 m dhe është e shtruar me gurë e pllaka gurësh lumi. Për të plotë- suar boshllëkun që formohet në bregun e djathtë, mbi urë është shtuar një hark i vogël plotësues, i cili ka dhe një dritare. Ura e Halilajve thuhet se është ndërtuar nga një pjestari fisit Halili, emri i të cilit dhe koha nuk mbahen mend dhe është ndër urat më të vjetra që gjenden sot të pa dëmtuara në Mat.

Ura e Shën e Premtes

“Ura e Shën e Premtes” ndertuar midis shek. XVIII-XIX. gjendet në rrjedhjen e sipërme të sheut të Lusës, midis katundeve Gurrë e Vogël dhe Frankth. Ka marrë këtë emër, pasi aty afër gjenden rrënojat e një kishe mesjetare me emrin e “Shën e Premte”. Dy anët e qemerit të poshtëm janë ndërlidhur me pllaka hekuri dhe ganxha. Ura është e gjatë 10. 5 m, e gjerë 2. 5 m dhe lartësia e kulmit të qemerit nga pasqyra e ujit shkon 9 m. Thuhet se atë e ka ngritur Jashar Kadriu nga Gurra e Madhe, për të ndërlidhur zonën e Gurrave e të katundeve përreth me tregun e Komsisë. Koha e ndërtimit të saj përkon me fillimin e shek. XIX.

Ura e Skures

“Ura e Skurës”gjendet mbi përroin e Dishit të Gurit të Bardhë, disa metra në perëndim të “Urës së Vashës”. “Ura e Skurës” është e gjatë 9 m dhe e gjerë 2. 5 m. Kulmi i qemerit te pasqyra e ujit është 5. 5 m. Këtë urë e ka ndërtuar një vashë e pamartuar, Hasime Tuska, nga lagja “Laskaj” e Gurit të Bardhë. Kjo urë lehtëson kalimin e karvaneve në shërbim të “Urës së Vashës”. Ndërtimi i “Urës së Skurës” lidhet me fundin e shek. XVIII dhe fillimin e shek. XIX. Për ndërtimin e saj janë dashur 800 blloqe kuadratikë të skalitur.

“Ura e Allamanit”

“Ura e Allamanit” ndodhet mbi “Sheun e Bejnit”, në të hyrë të qytetit të Klosit. Kjo urë është ngritur mbi një taban shkëmbor prej shtufi rënor buzë rrjedhës së përroit. Traseja e urës është e shtruar me gurë e rrasa lumi. Ura ka gjatësi prej 16 m. Gjerësia e trasesë shkon 2. 6 m. Largësia e qemerëve midis të dy këmbëve 11 m, kurse lartësia nga kulmi i qemerit në pasqyrën e ujit 5. 5 m. Ndërtimi i urës në këtë vend, ka lidhje me udhën e madhe që përshkonte Matin nga jugu drejt veriut. Kjo urë ndërlidhte edhe tregun e Klosit me Lisin e Stelushin. Ura e Allamanit është ndërtuar nga një pinjoll i derës feudale të oxhakut të Allamanit nga Kurdaria, që shtrinte sundimin e semtit të tij deri në Klos.

“Ura e Hoxhajve” ose “Ura e Vogël”

“Ura e Hoxhajve” ose “Ura e Vogël” gjendet në lagjen “Kodër” të Gurit të Bardhë. Kjo është një ndër urat më të vogla e ndërtuar me gurë çmërsi, me gjatësi 6 m dhe gjerësi 1. 85 m. Kjo urë ka shërbyer për kalimin e karvaneve që vinin nga Tirana për në Mat e Dibër dhe për komunikimin e lagjes me malin. Ajo është ndërtuar në fillim të shek. XIX nga Mehmet dhe Ali Mikli (Hoxha) banorë të lagjes “Kodër” dhe është restauruar nga mjeshtri gurabardhas Hamit Karaj